با ظهور کتاب های الکترونیکی تقریبا سه سالی می شود که صنعت چاپ و نشر دچار تغییر و تحولات عظیمی شده است.کتاب الکترونیکی اطلاعات ذخیره شده یک کتاب در قالب دیجیتال است به صورتی که بتوان آن را روی صفحه کامپیوتر مشاهده کرد.

کتاب های الکترونیکی را می توان روی ابزار های دیجیتالی نظیر دیسک فشرده، شبکه جهانی وب و کتابخوان های الکترونیکی منتشر کرد.برای مثال، بسیاری از منابع مرجع نظیر دایره المعارف بریتانیکا، دایره المعارف آمریکانا، فرهنگ وبستر، فرهنگ آکسفورد و از این قبیل، علاوه بر قالب چاپی، روی دیسک فشرده و نیز شبکه جهانی وب قابل دستیابی هستند.

کتاب های الکترونیکی را می توان به دو صورت در محیط وب شناسایی کرد.برخی کتاب های الکترونیکی، شکل چاپی ندارند و فقط در قالب دیجیتالی منتشر می شوند.همه فرآیند نشر کتاب از زمان تالیف تا قرار گرفتن در محیط وب، به صورت الکترونیکی انجام می شود.بنابراین چنین کتاب هایی را نمی توان در جهان چاپی و کتابخانه های سنتی یافت و از این لحاظ اثری منحصر به فرد به شمار می آیند.

این بخش از عرصه نشر کتاب های الکترونیکی هنوز با مشکلات حقوقی، معنوی و اقتصادی روبه رو است.در واقع، ناشران به این نکته مهم پی برده اند که چه از نظر رقابت با دیگران و چه از لحاظ پاسخگویی به نیازهای جامعه جدیدی از مخاطبان یعنی «خوانندگان اینترنتی»، چاره ای جز توجه به امکانات و قابلیت های نشر اینترنتی ندارند و ناچار به نقش آفرینی در این محیط هستند.

بخش دوم از کتاب های الکترونیکی در محیط وب، در واقع شکل الکترونیکی نسخه های چاپی منتشر شده به شمار می آیند که ناشران آنها را از طریق وب نیز دسترس پذیر کرده اند.این گروه کتاب های الکترونیکی به سرعت در حال توسعه و گسترش هستند.

● انواع کتاب های الکترونیکی

کتاب های الکترونیکی، با توجه به ویژگی ها، امکانات و کاربردهایشان به گروه های زیر تقسیم می شوند:

۱) کتاب های الکترونیکی متنی: در این دسته، کتاب های الکترونیکی فقط شامل اطلاعات متنی هستند و هیچ گونه تصویر، نمودار را شامل نمی شوند.

۲) کتاب های الکترونیکی دارای تصاویر اسکن شده: در کنار اطلاعات متنی، تعدادی تصویر اسکن شده نیز وجود دارد.

۳) کتاب های الکترونیکی با تصاویر متحرک:

در کنار اطلاعات متنی، تعدادی تصویر انیمیشن یا قطعاتی از فیلم نیز وجود دارد.

۴) کتاب های الکترونیکی سخنگو : این دسته کتاب های الکترونیکی با استفاده از امکانات صوتی و الکترونیکی تا حدی با کاربر رابطه برقرار می کنند.

۵) کتاب های الکترونیکی چند رسانه ای : در این دسته از کتاب های الکترونیکی یک رابطه چند رسانه ای و دو سویه میان کتاب و خواننده برقرار می شود.این دسته کاملا با کتاب های سنتی و چاپی متفاوت اند و امکانات کمکی برای جست وجو و تحقیق در آنها در نظر گرفته شده است.

کتاب های الکترونیکی در محیط وب بیشتر در قالب PDF، HTML، EXE یا متن ساده در دسترس قرار می گیرند.برای مطالعه برخی کتاب های الکترونیکی باید همه متن کتاب ها را به کامپیوتر شخصی یا کتابخوان خود انتقال داد و صفحه یا فصل آنها را مطالعه کرد.

● چرا کتابخوان های الکترونیکی؟

به طور کلی کتابخوان های الکترونیکی نقش بسیار مهمی در سهولت کتابخوانی دارند و به این ترتیب می توان به کمک آنها، کتاب های مورد علاقه را همه جا با خود همراه داشت تا در هر فرصتی که پیش آمد، بخشی از آنها را بخوانیم.این در حالی است که یکی از مهم ترین ویژگی های کتابخوان ها این است که در آنها می توان اندازه متن کتاب را به دلخواه تغییر داد.از آنجایی که در این کتابخوان ها متن کتاب براساس فن آوری جدیدی موسوم به eink یا جوهر الکترونیکی روی صفحه نمایشگر به نمایش درمی آید در مقایسه با صفحات نمایشگر رایانه ای که مجهز به فن آوری LED هستند، خواندن متن کتاب یا هر نوشته ای راحت تر بوده و تنها با یک بار شارژ دستگاه می توان هزاران صفحه از کتاب را بدون نیاز به شارژ مجدد خواند.

با توجه به چنین ویژگی هایی باید پذیرفت که استفاده از کتابخوان های الکترونیکی برای خواندن این نوع کتاب ها در لپ تاپ ها و حتی آیفون ها قابل مقایسه نخواهد بود.کیندل آمازون و سونی ریدر، از مشهورترین و موفق ترین کتابخوان های عرضه شده به بازار هستند که به عنوان محبوب ترین کتابخوان ها از نظر کاربران شناخته شده اند. آمازون بزرگ ترین سایت فروشنده کتاب های کاغذی است که با ارائه کتابخوان الکترونیکی خود موسوم به کیندل به عنوان نخستین فروشنده تخصصی نسخه الکترونیکی از کتاب های آمازون قدم در این عرصه گذاشت.کیندل، کتابخوانی است که می تواند حدود ۳۰ ساعت بدون نیاز به شارژ مجدد کار کند و این در حالی است که به راحتی در دست جای می گیرد و بسیاری از مشکلاتی که کاربران لپ تاپ ها با آن مواجه می شوند را ندارد.به این ترتیب پیش بینی می شود که در آینده ای نه چندان دور نسخه های الکترونیکی جایگزین نسخه های کاغذی کتابخانه بزرگ آمازون شود.قیمت نهایی کیندل حدود ۳۹۹ دلار است، اما سونی ریدر که رقیب جدی کیندل محسوب می شود، کتابخوان دیگری است که قیمت آن حدود ۳۰۰ دلار است و ویژگی منحصر به فرد آن در مقایسه با کیندل در این است که انتقال آنلاین نسخه های مختلف کتاب های الکترونیک به آن از طریق درگاه USB امکان پذیر است.

یکی از انواع جدید کتابخوان های سونی، سونی ریدرهای لمسی است که از نظر اندازه از نمونه های قبلی این نوع کتابخوان ها کوچک تر است و قیمت آن نیز حدود ۱۰۰ دلار بیشتر از مدل های قبلی است.شارژ باتری این کتابخوان لمسی برای مطالعه ۷۵۰۰ کتاب کافی است.از آنجایی که این کتابخوان لمسی است شما تنها با اشاره یک انگشت می توانید کتابی را که می خوانید ورق بزنید.

قابلیت یادداشت برداری در حاشیه متن کتاب و همچنین امکان لایت کردن صفحات یا جملاتی از کتاب از مهم ترین ویژگی های این نسل جدید کتابخوان ها هستند.

از آنجایی که کتابخوان های الکترونیکی در حقیقت نوعی کاغذ الکترونیکی تک لایه هستند که متن نوشته با استفاده از نوعی جوهر الکترونیکی در سطح آن به نمایش درخواهد آمد، می توان از آنها برای مطالعه طولانی مدت استفاده کرد که با توجه به اهمیت این موضوع امروزه اغلب روزنامه ها و مجلات، چاپ نسخه های الکترونیکی را مورد توجه قرار داده اند.

اگر قصد خرید یک کتابخوان الکترونیکی را داشته باشید با انواع مختلفی از آنها مواجه خواهید شد که از قابلیت های مختلفی نظیر اینترنت بی سیم، تبدیل متن به گفتار، صفحه نمایش لمسی، بلوتوث، Wi-Fi، صفحه نمایش چرخان و...برخوردار هستند.به رغم اینکه کیندل و سونی ریدر همچنان در صدر پرفروش ترین کتابخوان ها در سطح دنیا قرار دارند کتابخوان های جدیدتری با قابلیت های منحصر به فرد به بازار عرضه شده است که به نظر می رسد به زودی به جایگاه مناسبی در جلب رضایت مخاطبان دست یابند. یکی از این کتابخوان ها QVE است که تفاوت آن با دیگر کتابخوان ها، انعطاف پذیری آن است.شما می توانید این کتابخوان بسیار سبک را به راحتی همچون یک روزنامه چاپی تا کرده و در کیف خود قرار دهید.نمایشگر آن به اندازه یک کاغذ A۴ است و به این ترتیب شما می توانید یک نوشته را در اندازه اصلی آن روی نمایشگر مشاهده کنید. به نظر می رسد که این کتابخوان بتواند جایگزین مناسبی برای جزوه های دانشگاهی باشد.Skiff نیز یکی دیگر از کتابخوان های جدید است که کتابخوانی بزرگ و تمام رنگی است که مشاهده تصاویر رنگی کتاب های علمی را برای مخاطب خود لذتبخش تر خواهد کرد. این کتابخوان بسیار باریک است و علاوه بر اینکه از شبکه های Wi-Fi و ۳G پشتیبانی می کند مجهز به حافظه ۴گیگابایتی است.اگرچه اسکیف نیز همانند کتابخوان های کیندل و سونی از صفحه نمایشگر لمسی و فن آوری eink برخوردار است، اما می تواند تصاویر متحرک را با سرعت ۱۲ فریم در ثانیه به نمایش درآورد و به عبارت دیگر از سرعت نمایش بسیار خوبی در مقایسه با دیگر کتابخوان ها برخوردار است. اگرچه هنوز راهی طولانی را در جایگزین شدن کتابخوانی به شیوه نوین با کتابخوانی به شیوه سنتی پیش رو خواهیم داشت اما به نظر می رسد که این فن آوری های جدید بتواند سرآغاز فصل جدیدی در فن آوری اطلاعات و ارتباطات باشد.
 
 
  
 
 
 
 
 
 
   نرگس محمدی 
 
 
   روزنامه تهران امروز ( www.tehranemrooz.net )